Co to jest zabytek i jakie są jego rodzaje?
Zabytek jest materialnym świadectwem historii w jej szerokim rozumieniu. Stanowi upamiętnienie życia codziennego, ale też dokument niecodziennych wydarzeń. Przekaz ten ma istotną wartość dla nas w kształtowaniu tożsamości, wrażliwości estetycznej.
Potocznie mówiąc, zabytek to dzieło człowieka lub element związany z jego działalnością, będący pamiątką przeszłości. Wielu ludziom zabytki kojarzą się z czymś wiekowym, co liczy sobie przynajmniej sto lat. Tymczasem wiek nie przesądza o tym, czy dany obiekt może zostać oficjalnie uznany za zabytkowy. Niektórzy pytani o definicję zabytku odpowiadają, że to coś, co ma dużą wartość materialną, co także wcale nie musi być prawdą. W Polsce to, czym jest zabytek, określa ustawa, która podkreśla, że zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich część bądź zespoły, świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, którego zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Zabytek to coś ważnego dla jednostki bądź społeczności, co przypomina o historii rodziny, wspólnoty, miejsca. Często mówimy tak na drobiazgi, które nie wyróżniają się niczym szczególnym, mają jednak wartość emocjonalną i są np. pamiątką rodzinną.
- zabytki nieruchome czyli innymi słowy zabytkowe nieruchomości, części nieruchomości bądź zespoły nieruchomości. Mogą to być m.in. budynki albo innego rodzaju budowle i konstrukcje trwale powiązane z gruntem, ale też parki, układy urbanistyczne, zespoły budowlane, krajobrazy kulturowe, cmentarze czy inne miejsca warte upamiętnienia. Odrębnym rodzajem zabytku nieruchomego jest nieruchomy zabytek archeologiczny, który może być ponad powierzchnią gruntu niewidoczny.
- zabytki ruchome rzeczy ruchome, przedmioty, części przedmiotów lub zespoły rzeczy ruchomych spełniające definicję zabytku.
- zabytki archeologiczne – specyficzny typ zabytku, w którym mieszczą się zarówno zabytki nieruchome (stanowiska archeologiczne) jak też zabytki ruchome (artefakty, ruchome relikty archeologiczne).
Oprócz podziału zabytków na ruchome i nieruchome możemy wyróżnić m.in. zabytki:
- techniki i przemysłowe
- sakralne
- archeologiczne
- militarne
- architektury
- muzealia, czyli przedmioty objęte inwentarzem zabytków w muzeum
- zabytkowe układy urbanistyczne i ruralistyczne, czyli układy zabudowy miejskiej i wiejskiej. Ochroną może być objęta także nazwa geograficzna lub historyczna oraz krajobraz kulturowy.
Autor: Narodowy Instytut Dziedzictwa
Źródło: Katarzyna Zarzycka, Rozgryźć dziedzictwo - podręcznik dobrych praktyk upowszechniania dziedzictwa i edukacji o dziedzictwie kulturowym
oraz Anna Lorek, Czym jest zabytek i jakie są jego rodzaje? (http://samorzad.nid.pl/baza_wiedzy/czym-jest-zabytek-i-jakie-sa-jego-rodzaje/)