Uwaga! Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony edukacja.nid.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności.

OK,
zamknij!
Zrealizowałeś projekt?
Podziel się nim. Wypełnił formularz, a my udostępnimy go na naszej stronie.
Wyślij

Dawny warsztat złotniczy

Relacja z niezwykłej wystawy w jedynym muzeum złotnictwa w Polsce.
Gdzie i kiedy?
Muzeum Sztuki Złotniczej, oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym
Kontakt z organizatorem
Muzeum Sztuki Złotniczej
Rynek 19, 24-120 Kazimierz Dolny
fot. Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego
fot. Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego
Muzeum Sztuki Złotniczej, będące jednym z sześciu oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego   w Kazimierzu Dolnym, jest zarazem jedynym muzeum złotnictwa w Polsce. Dlatego wszystkie jego działania zmierzają do prezentowania możliwie pełnego obrazu tej dziedziny rzemiosła artystycznego. Na wystawach stałych można oglądać obiekty dawnej i współczesnej sztuki złotniczej, na które składają się srebra kultowe wyznań chrześcijańskich, judaika, srebra stołowe oraz bogata kolekcja biżuterii współczesnej. Ale dla całokształtu tego obrazu, przez wiele lat brakowało pokazania tego w jaki sposób, w jakim miejscu i przy użyciu jakich narzędzi te przedmioty w dawnych czasach powstawały. I gdy zadanie to wydawało się już niemożliwym do zrealizowania - ponieważ z biegiem lat zmieniały się technologie, do warsztatów złotniczych wkroczyła nowoczesność, dawne pracownie złotnicze przestawały istnieć a do naszych czasów przetrwały jedynie bardzo nieliczne, pojedyncze egzemplarze niegdyś używanych narzędzi złotniczych - udało się odkryć i zakupić przez Muzeum, unikatowe, niemal kompletne wyposażenie dawnego warsztatu złotniczego. Było to wyposażenie pracowni działającej nieprzerwanie przez ponad 130 lat przy Rynku w Krakowie, a założonej w 1848 roku przez złotnika krakowskiego Wacława Głowackiego. Składa się na nie ok. 300 elementów – narzędzi, maszyn, urządzeń oraz najcenniejszy zespół; 80 sztanc służących do wyrobu polskiej biżuterii patriotycznej, którą pracownia ta w 2 poł. XIX i pocz. XX w. produkowała na masową skalę.
fot. Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego
Półtora roku temu, dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Wspieranie działań muzealnych”, stało się możliwym zrealizowanie kompleksowego projektu, którego trzonem było od dawna oczekiwane, urządzenie w Muzeum Sztuki Złotniczej ekspozycji stałej, prezentującej rekonstrukcję wnętrza dawnego warsztatu złotniczego. Zaaranżowana w oparciu o materiał ikonograficzny - ryciny przedstawiające wnętrza pracowni złotniczych w minionych wiekach, zwłaszcza rycinę Etienne Delaune z 1576 r.– pokazuje ona wygląd dawnej, klasycznej pracowni złotniczej z wyposażeniem przystosowanym do wszelkiego typu prac zarówno związanych z wykonywaniem wyrobów korpusowych, jak i jubilerskich. Ukazując typowy zestaw narzędzi i urządzeń z których wiele w niezmienionej formie używanych było przez złotników zarówno w średniowieczu, jak i na przestrzeni wielu kolejnych stuleci, wystawa przybliża problematykę techniki i technologii dawnego złotnictwa. Pozwala na lepsze zrozumienie tematyki, a poprzez uzupełnienie jej nakręconymi w ramach projektu filmami edukacyjnymi pokazującymi prace złotnika dawnymi technikami, przynosi odpowiedź na odwieczne pytanie - „ jak to się robi?”.
fot. Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego
Całość tej kolekcji jest jedynym znanym w kraju, tego rodzaju jednorodnym zespołem zabytków, tym cenniejszym, że przez dziesiątki lat należącym do kilku pokoleń jednej rodziny złotników krakowskich. Stanowi niezwykle cenny dokument naszej historii sztuki i techniki złotniczej, jakiego nie posiada żadne inne muzeum w Polsce.  Utworzenie takiej unikatowej ekspozycji w Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym stawia też nasze Muzeum w jednym rzędzie z nieliczną grupą muzeów europejskich, takich jak m.in. Muzeum w Pforzheim i w Hannau (Niemcy), w Birmingham (Wlk. Brytania), w Aarhus (Dania) czy żywe muzeum wymierających dyscyplin w Raadvad pod Kopenhagą (Dania), które uzupełniają ekspozycje zabytków dawnego złotnictwa eksponatami urządzeń i narzędzi stosowanych niegdyś w warsztatach złotniczych.

Tematykę wystawy poszerza wydany katalog, w formie przewodnika po dawnym warsztacie złotniczym i dawnych technikach złotniczych, ilustrowany zdjęciami najważniejszych eksponowanych obiektów lub ich zespołów.
fot. Archiwum Muzeum Nadwiślańskiego
Działaniem towarzyszącym utworzeniu tej ekspozycji stałej, było również zorganizowanie ze środków pozyskanych z programu „Patriotyzm Jutra” realizowanego przez Muzeum Historii Polski w Warszawie, wystawy czasowej pokazującej - w oparciu  o unikatowy zestaw sztanc pochodzących z tego warsztatu - historię polskiej biżuterii patriotycznej. Wystawa prezentująca wypożyczoną z wielu czołowych muzeów w kraju biżuterię patriotyczną, pokazaną w zestawieniu ze sztancami z których była bita, przypomniała zrywy niepodległościowe narodu polskiego i ukazała rolę biżuterii patriotycznej w walce o niepodległość. Przybliżyła też stronę technologiczną powstawania takiej biżuterii, obrazując w wielu przypadkach poszczególne fazy jej produkcji.

Zrealizowanie tych obu projektów pozwoliło na poszerzenie prowadzonych przez Muzeum Sztuki Złotniczej działań edukacyjnych i popularyzatorskich dając możliwość realizowania programu edukacyjnego upowszechniającego w formie przystępnej i atrakcyjnej, wiedzę na temat dawnych technik złotniczych oraz w oparciu o unikatowe sztance - polskiego doświadczenia historycznego i tradycji narodowej.  W nawiązaniu do tematyki obu wystaw, odbyła się kolejna edycja, organizowanych od lat przez Muzeum Sztuki Złotniczej, Ogólnopolskich Warsztatów Złotniczych dla Muzealników, poszerzających wiedzę profesjonalistów z zakresu złotnictwa i uzupełniających lukę w systemie edukacyjnym w tym zakresie, a także zostały przeprowadzone warsztaty dla młodzieży i seniorów, oraz cykl wykładów i oprowadzań kuratorskich. Ekspozycja dała też możliwość organizowania prowadzonych „na żywo” pokazów dawnych technik złotniczych, podczas których złotnik na oczach widzów wykonuje przedmioty złotnicze, pracując w przestrzeni ekspozycyjnej (przy użyciu analogicznych, ale współcześnie wykonanych narzędzi).

Zrealizowanie obu projektów przyczyniło się do zachowania i upowszechnienia polskiego dziedzictwa kulturowego w zakresie sztuki złotniczej poprzez zobrazowanie tradycji kulturowych związanych z ginącym zawodem rękodzieła złotniczego wykonywanego klasycznymi technikami oraz poprzez pokazanie fragmentu historii Polski przez pryzmat biżuterii patriotycznej, przedstawionej w sposób nietypowy, a zarazem bardzo atrakcyjny, bo od strony technik i technologii jej wytwarzania. Przyczyniło się też do aktywizacji środowisk muzealników, mających możliwość wymiany doświadczeń i wspólnego rozwiązywania problemów dotyczących techniki i technologii dawnego złotnictwa, przyczyniło się do aktywizacji lokalnych środowisk, zwłaszcza seniorów oraz do budowania postaw patriotycznych, przede wszystkim młodego pokolenia, czego przykładem było autentyczne, duże zainteresowanie młodzieży uczestniczącej w działaniach edukacyjnych i warsztatach złotniczych, w czasie których sami tworzyli biżuterię, na wzór tej oglądanej w gablotach. Wszystkie te działania pozwoliły na pobudzenie jeszcze większego zainteresowania zwiedzających, tą niezwykłą  i fascynującą gałęzią sztuki jaką jest złotnictwo.

Tekst: Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz, Kierownik oddziału Muzeum Sztuki Złotniczej